Lefkara İşi: Kıbrıs’ın Geleneksel El Sanatı ve Kültürel Mirası

Lefkara İşi: Kıbrıs’ın Geleneksel El Sanatı

Venediklilerin 1400’lü yıllarda Kıbrıs’a gelmesiyle birlikte başlayan Lefkara İşi, yüzyıllardır adanın en sembolik ve değerli el sanatlarından biri olmaya devam etmektedir.

Lefkara nakışının günümüzde de varlığını sürdürmesinde önemli bir rol oynayan kişi ise Şenay Ekingen’dir.

Kendini Lefkara İşi’nin unutulmaması ve tanınması için adayan Ekingen, Lefkara Corner’in sahibi olarak bu geleneksel sanatın öyküsünü Türk Ajansı Kıbrıs’a (TAK) anlattı.

Ekingen, Lefkara nakışının köklerinin bu topraklara çok eskilere dayandığını belirterek, bu sanatı sadece turistlerin değil, yerli halkın da tercih ettiğini, özellikle yurtdışına hediye olarak sıkça götürüldüğünü ifade etti.

UNESCO tarafından Dünya Soyut Kültür Mirası Listesi’ne alınan Lefkara nakışının, ülkemizde hâlâ standartlarının belirlenmediğini vurgulayan Ekingen, birçok kişinin tasarım yapma adına nakışın temel özelliklerinden uzak şeyler ürettiğini kaydetti.

Lefkara İşi’nin Tarihçesi

Ekingen, Lefkara nakışının kökenine dair bilgiler verirken, Larnaka’ya bağlı Lefkara köyünde yerli halkın beyaz nakışının Venediklilerin getirdiği Venedik danteliyle birleşerek zenginleştiğini ifade etti.

Nakışın o dönemlerde Lefkara ve çevresindeki 7-8 köyde işlendiğini belirten Ekingen, “Hatta bir rivayete göre, Lefkara köyünde işlenen beyaz nakış desenlerinden biri Lüzinyan döneminin ötesindedir.” dedi.

Lefkara’nın tarih boyunca yalnızca bir kültürel miras değil, aynı zamanda ciddi bir ekonomik değer taşıdığını vurgulayan Ekingen, bu sanatın kadınlar, çocuklar ve az sayıda erkekler tarafından işlendiğine dikkat çekti. Çocukların genellikle ince işlerde annelerine yardımcı olduğunu ifade eden Ekingen, Lefkara’nın bölgedeki ekonomik getirisi olan bir alan olarak geliştiğini belirtti.

Ünlü İsimler ve Lefkara Nakışı

Ekingen, yaptığı araştırmalar sırasında ünlü İtalyan sanatçı Leonardo da Vinci’nin Lefkara köyünü ziyaret ettiğini ve buradan Lefkara nakışı işlenmiş bir masa örtüsü satın aldığını öğrendiğini söyledi.

Da Vinci’nin satın aldığı masa örtüsü üzerindeki dere deseninin de onun adıyla anıldığını aktaran Ekingen, Lefkara’da birçok farklı desenin bulunduğunu belirtti.

Kıbrıs’ın Kumaş Geleneği

Ekingen, Lefkara İşi’nin geçmişten günümüze uzanan hikayesinin, adada üretilen kumaşlarla yakından ilişkili olduğunu dile getirdi. “Kıbrıs’ın geçmişine baktığınızda, kumaşlarımız oldukça meşhur.” diyen Ekingen, bu kumaşların genellikle keten, pamuk ve ipekten oluştuğunu belirtti.

Yerli hammaddenin, Lefkara’nın sektör olarak gelişmesini sağladığını ifade eden Ekingen, “1945-50’lere doğru kumaş sorunu yaşandı ve Lefkara, farklı kumaşlara denendi ama ticari olarak tutmadı.” dedi.

Lefkara’nın Kültürel Gelişimi

Ekingen, Lefkara nakışının Luricina’dan gelen iğne işinin zamanla yerini Lefkara’ya bıraktığını anlattı.

Ailesinin, Vuda’dan Luricina’ya 7 Şubat 1964 tarihinde göç ettiğini belirten Ekingen, “Bizim köyün işi iğne işiydi yani Venedik danteli.

Annem onu bilirdi ve ben Lefkara’yı annemden değil, arkadaşımdan öğrendim.” dedi.

Nakışı öğrendikten sonra, arkadaşının annesinin kendisine referans olduğunu ve o dönemde işlediği bir Lefkara peşkirinden 1.5 Kıbrıs lirası kazandığını aktaran Ekingen, o günlerin deneyimlerinin kendisi için büyük önem taşıdığını belirtti.

Şenay Ekingen’in 38 Yıllık Deneyimi

38 yıldır Lefkara İşi ile uğraşan Ekingen, bu süreçte çok şey öğrendiğini ve kendi işini kurmaya karar verdiğinde Lefkara konusundaki bilgisinin “devede kulak” olduğunu fark ettiğini ifade etti.

Ekingen, Lefkara’nın kültürünün çok büyük bir parçası olduğunu ve tekniklerin dağılımının bir bulmaca gibi olduğunu belirtti.

Standartların Belirlenmesi ve Gelecek

Ekingen, Lefkara nakışının kalitesinin sürdürülebilir olması için usta-çırak ilişkisinin önemli olduğunu, ayrıca Lefkara nakışında standartların profesyonellerce belirlenmesi gerektiğini vurguladı.

Kendisi, işine başladıktan 6-7 yıl sonra standartların belirlenmesi için yetkililere yazılı dilekçe verdiğini ve bu süreçte Lefkara nakışının UNESCO kapsamına alınmadığını belirtti.

UNESCO tarafından Dünya Soyut Kültür Mirası Listesi’ne alınan Lefkara İşi’nin ülkemizde hâlâ standartlarının mevcut olmadığını kaydeden Ekingen, “Lefkara’nın gelecek nesillere doğru aktarılması için yetkililerin bazı adımlar atması gerekiyor.” dedi.

Ekingen’in Kitabı ve Eğitim Önerileri

Lefkara nakışının tarihçesi, tekniği ve desenleri hakkında bir de kitabı bulunan Ekingen, kitabını çıkarmaya karar verdiğinde daha fazla araştırma yaptığını ve Lefkara civarındaki 7-8 köyden göç eden kadınlarla sohbet ettiğini aktardı.

Ekingen, Lefkara’nın doğru yaşatılabilmesi için eğitim bacağının önemli olduğunu vurguladı.

“Görsel olarak o bilgiyi sağlamalıyız.

Okullarda çocuklara işlemeyi öğretmeseler bile, görsel olarak hafızalarında yer etmesini sağlamalıyız.” diyen Ekingen, Lefkara’nın sahiplenilmesi için isminin birkaç yere verilmesi gerektiğini önerdi.

Ayrıca, prestijli ürünlerin sergilenebileceği bir müzenin açılabileceğini ve el sanatlarıyla uğraşanlara bazı avantajlar verilmesi durumunda daha fazla kişinin Lefkara işlemeye yönelebileceğini belirtti.