Dijital Türk Lirası: Faydaları ve Tasarım Tercihleri

Dijital Türk Lirası: Fayda ve Fırsatlar

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Merkez Bankası Dijital Parası (Dijital Para) konusundaki çalışmalarına 2020 yılında kavram ispatı aşamasıyla birlikte başlamıştır.

TCMB Bilişim Uzman Yardımcısı Mustafa Mert Aşkaroğlu, Enes Karayel, TCMB Genel Müdür Yardımcısı Bilgehan Kürşad Öz ve TCMB Danışmanı Ahmet Semih Tunalı tarafından kaleme alınan “Dijital Türk Lirası: Fayda ve Fırsatlar” başlıklı yazıda, dijital paranın Türkiye özelindeki fayda ve fırsatları detaylı bir şekilde incelenmektedir. 2020 yılında başlayan bu süreç, kavram ispatı aşamasının başarıyla tamamlanmasının ardından Merkez Bankası Dijital Türk Lirası Ar-Ge Projesi ile devam etmiştir. İlk faz kapsamındaki çalışmalar 2022 yılında başlatılmış ve yıl sonuna gelindiğinde pilot testlerle dijital Türk Lirası Sistemi üzerinde ilk ödeme işlemleri başarıyla gerçekleştirilmiştir.

Pilot testlerin 2023 yılında da devam etmesiyle birlikte Faz-1 çalışmaları tamamlanmıştır.

TCMB, bu aşamanın değerlendirme raporunu Aralık 2023’te kamuoyuna sunmuştur.

Bu raporda, projenin mevcut tasarım tercihleri ve yaklaşımları detaylı bir biçimde paylaşılmıştır.

Dijital Paranın Türkiye Bağlamında Fayda ve Fırsatları

Dijital Türk Lirası’nın, piyasaya girmesinin ardından sağlanması beklenen bazı katkılar şunlardır:

• Dolaşıma girmesiyle birlikte tamamlayıcı bir ödeme kanalı oluşturulması.
• Finansal kapsayıcılık oranının artırılması.
• Gelişen yenilikçi kullanım alanları için bir temel oluşturulması.
• Ödemelerdeki bölünmüşlüğün azaltılması.

TCMB, vatandaşların kullanımına sunduğu mevcut ödeme sistemleri ile birlikte, dijital para sisteminin merkezi bankacılık parasının anlık ve 7/24 dolaşımını sağlayacağını belirtmektedir.

Türkiye’deki bankacılık sistemine erişim ve katılım oldukça yaygın olmasına rağmen, dijital Türk Lirası projesinin finansal kapsayıcılığı artırma hedefinin öncelikli olmadığı değerlendirilmektedir.

Ancak, dijital Türk Lirası, tüm vatandaşların dijital ödeme hizmetlerine erişimini sağlamak için önemli bir fırsat sunmaktadır.

Bu sayede, vatandaşlar, dijital para hizmetine erişim için kullandıkları finansal aracı kurumlara bağımlı olmaktan kurtulacaklardır.

Dijital Türk Lirası’nın yenilikçi kullanım örnekleri, Türkiye’de önemli bir büyüme potansiyeline sahip olan finansal teknolojiler sektörü için kayda değer fırsatlar sunabilir.

Bu nedenle, dijital para, Türkiye’deki finansal inovasyon altyapısının temel unsurlarından biri olarak işlevsel hale gelmesi beklenmektedir.

Dijital para etrafında inşa edilebilecek platformlar, bu hedefe ulaşmanın yollarından biri olarak görülmektedir.

Faz-1 Değerlendirme Raporunda yer alan bilgilere göre, TCMB dijital parayı, dijital ticaret akışları veya para aktarımında kullanılabilecek tek tip bir değişim aracı olarak tasarlamaktadır.

Bu tasarımın amacı, ülke parasının dijital işlemlerde sorunsuz bir şekilde işlevselliğini sürdürmek ve kullanım seçimini vatandaşlara bırakmaktır.

TCMB’nin Fayda ve Fırsatlara İlişkin Tasarım Tercihleri

• İkili Çözüm: TCMB, dijital Türk Lirasını anlık ödeme sistemi FAST ile paralel bir çözüm olarak tasarlamaktadır.

  Bu sayede, vatandaşların kullanımına sunulan dijital merkez bankası parası, parasal egemenliğin sürdürülmesine yardımcı olabilir ve kullanıcı tercihlerinde çeşitlilik sağlayabilir.

• Finansal Erişim: Bankacılık sistemindeki yaygın katılıma rağmen, dijital ödemeler ve erişimin geliştirilmesi için hala fırsatlar bulunmaktadır.

  Nakit özelliklerini içeren bir biçimde tasarlanan dijital para, banka hesabı bulunmadan da kullanılabilir hale getirilecektir.

• Programlanabilirlik: Dijital Türk Lirası, akıllı ödemeleri mümkün kılacak programlanabilirlik katmanı içerecektir.

  Bu katmanda, kamu kurumları ve farklı lisanslı aktörler programlanabilir ödemelerin geliştirilmesinde yer alabilecektir.

• Çeşitli Uygulamalar: Ulaşım, yemek, ödül gibi mevcut dijital ödeme çözümleri örnekleriyle dijital para, çevrimdışı da kullanılabilen yasal bir ödeme aracı olarak ödemelerde yeknesaklık sağlayacaktır.

  Ancak, dijital para kullanımı zorunlu olmayacak ve kullanıcılar kendi tercihlerine göre ödeme yapma özgürlüğüne sahip olacaktır.

Dijital Türk Lirası’nın geliştirilmesinde dinamik bir yaklaşım benimsenmesi önem taşımaktadır.

Hesaplama gücündeki sürekli artış, dağıtık defter teknolojilerindeki yenilikçi yaklaşımlar ve siber güvenlik alanındaki yeni problemler, dijital Türk Lirası’nın geleceğinde kritik bir rol oynayacaktır.

Bu nedenle, Ar-Ge faaliyetlerinin dijital Türk Lirası’nın tedavül sonrasında da sürdürülmesi planlanmaktadır.